Godišnjica smrti Agate Kristi, kraljice kriminalističkih romana
Na današnji dan navršava se 36 godina od smrti svetski poznate književnice, pisca kriminalističkih romana Agate Kristi, a njeni romani i danas su među najpoznatijima tog žanra.
Rođena je 15. septembra 1890. godine u Engleskoj. Njen otac je bio Amerikanac Frederik Alva Miler, a majka Engleskinja Klarisa Bemer-Miler. Agata je bila najmlađe od troje dece u patrijahalnoj, uglednoj porodici. Odgajana i vaspitavana pod nadzorom guvernanti i tutora, nikada nije pohađala osnovnu školu, ali je već u petoj godini čitala i pisala.
Već sa 12 godina počinje da piše poeziju i kratke priče i da ih na majčin savete šalje magazinima. U 16. godini odlazi na školovanje u Pariz, na studije klavira i pevanja. Posle završenog školovanja odlazi s majkom u Egipat i tamo piše svoju prvu kratku priču. Nakon što su joj podršku dali majka, prijatelji i komšije, nastavlja da se bavi pisanjem.
Po broju svojih dela spada u sam vrh svetske književnosti kao najproduktivniji pisac. Objavila je više od 80 kriminalističkih romana i zbirki kratkih priča, na desetine kraćih i dužih pozorišnih komada, od kojih je najpoznatija „Mišolovka“. Samo u Londonu u „Ambassadors Theatre“ igran je bez prekida duže od 30 godina i bio izvođen 9.000 puta. „Mišolovka“ je dosad u svetu imala više od 20.000 izvođenja i traje duže od 50 godina.
Prevođena više od dela Vilijama Šekspira, njena dela su prodata u više od milijardu primeraka samo na engleskom jeziku i u još toliko primeraka na 100 jezika na koje su prevedena, tako da s pravom nosi titulu „kraljice zločina“. Nekoliko desetina filmova i TV serija snimljeno je po motivima njenih romana.
Godine 1912. upoznaje, a u 24. godini se udaje za Arčibalda Kristija. Za vreme Prvog svetskog rata Agata radi kao medicinska sestra u bolnici Crvenog krsta, gde stiče mnoga korisna znanja i o otrovima, što će joj biti korisno kasnije kada bude opisivala zločine u svojim knjigama.
Agata u roku od godinu dana završava rad na svojoj prvoj knjizi misterija „Tajanstvena afera u Stajlsu“, koju su izdavači odbijali nekoliko puta, a svetlost dana je ugledala pet godina kasnije, 1920. godine, i ubrzo postala pravi hit. Iste godine rodila je kćerku Rosalin.
U svoje romane uvodi Herkula Poaroa, detektiva koji će svojim briljantnim umom zapretiti da pomuti slavu sada već slavne spisateljice i postati glavni lik u tridesetak njenih knjiga koje će kasnije napisati. Ostaće upamćeni, ona kao najslavnija spisateljica detektivskih romana 20. veka i on kao najslavniji detektiv svih vremena koji se ikada pojavio u nekoj knjizi.
Život i putovanja po Srednjem i Bliskom istoku, upoznavanje novih krajeva i običaja inspirišu je da napiše svoje velike romane „Smrt na Nilu“ i „Ubistvo u Mezopotamiji“. Tada se pojavljuje i serija novih priča s novim detektivima. Roman „Giant’s Bread“ objavljuje pod pseudonimom Meri Vestmakot. Od tada pa do 1956. godine napisala je i pod istim pseudonimom objavila šest romantičnih romana.
Posle zajedničkih putovanja s Maksom Malovanom po egzotičnim krajevima nastaje i njena predivna knjiga „Come, Tell Me How You Live“ kao i „Zvezda iznad Betlehema“, zbirka kratkih priča i pesama za decu.
Njena poslednja dva romana nastala su u periodu najplodnijeg stvaralaštva a objavljeni su tek 1975, odnosno 1976. godine, odnosno 35 godina nakon što su napisani.
Filmovi „Ubistvo u Orijent ekspresu“ i „Smrt na Nilu“ su bili najgledaniji, a film „Witness for the Prosecution“, koji je režirao Bili Vajlder, bio je najbolja adaptacija nekog njenog romana svih vremena, s brojnim tada popularnim glumcima koji su, uz odličan scenario, film svrstali u klasike sedme umetnosti.
Agata Kristi umrla je 12. januara 1976. godine u svojoj kući u Velingfordu.
