Ekonomija kulture: Mocart i slobodno tržište
Postojanje stotine kneževskih dvorova Habsburške monarhije koji su zapošljavali prestižne muzičare, otkriće savremenih gadžeta kakav je piano i stvaranje imućne klijentele među tek niklom buržoazijom u Parizu i Londonu, sve su to elementi slobodnog tržišta i uzroci tražnje za kompozitorskom i izvođačkom “radnom snagom”. Najbolji predstavnici ove nove kaste netom su postali samostalni preduzetnici. Njihov predvodnik bio je Mocart, a superstar Hajdn.
Hipotezu o ulozi slobodnog tržišta u pojavi niza talentovanih kompozitora (Gluk, Hajdn, Ditersdorf, Salijeri, Betoven i Mocart) u Beču u poslednjoj deceniji XVIII veka izneli su jedan od najuticajnijih svetskih ekonomista Vilijam Baumol (90) i njegova supruga Hilda, takođe ekonomista. Njihov rad “O ekonomiji muzičke kompozicije u Mocartovom Beču” tek je jedan u nizu spisa koje je bračni par Baumol posvetio muzici i ekonomiji. Vilijam Baumol će u istoriji ekonomske literature, između ostalog, ostati zapamćen po istraživanju uloge preduzetnika u ekonomiji. Napisao je niz dela od kojih je jedino „Inovativna mašinerija slobodnog tržišta”, knjiga posvećena analizi čudesnog rasta u kapitalizmu, prevedena 2006. godine i kod nas.
Političko i ekonomsko ustrojstvo ne mogu da stvore talente ali ih zasigurno mogu zakočiti – ili, pak, stvoriti povoljne uslove za njihov procvat. Plejada vrhunskih kompozitora imala je mogućnost da se pojavi i ostvari u politički rascepkanom Svetom rimskom carstvu, a kasnije i u Habsburškoj monarhiji. U ovoj potonjoj je u jednom trenutku postojalo 1800 državica – spram 195 koliko ih je trenutno priznato u Ujedinjenim nacijama – i sa daleko većim brojem kneževskih dvoraca, tada željnih da dosadu ubijaju muzikom. Ovakva klima pogodovala je “kreiranju” tražnje za poslovima kompozotora i izvođača. Ili, kako je to još 1679. godine pisao filozof Lajbnic, „nije li mnoštvo raštrkanih nemačkih dvorova na najblagorodniji način uticalo da mnogi talenti, koji bi inače usahli u prašini, zablistaju punim sjajem”? Tradicija da sin sledi zanimanje svog oca je bila prekinuta: Gluk je bio sin drvoseče, Hajdn potomak kolara, a Mocart dete knjigovesca.
Ceo tekst pročitajte OVDE.
