Prvi Jugoslovenski film Slavica: PR kampanja u celovečernjem formatu

Film Slavica je prvi jugoslovenski partizanski film, snimljen 1947. godine u režiji Vjekoslava Afrića. On je značajan i iz filmske i iz ideološke perspektive, jer je predstavljao početak žanra partizanskog filma u socijalističkoj Jugoslaviji. Danas, kad gledamo Slavicu, ne gledamo je zbog uzbudljive radnje, već kao prozor u duh vremena. To je film koji više otkriva o tome kako je tadašnja Jugoslavija želela da vidi samu sebe, nego o stvarnim ljudima i događajima.

U tom smislu, Slavica je svojevrsni filmski manifest nove države – jednostavan, čvrst, idealizovan. Junaci nisu ljudi sa slabostima – oni su simboli. Danas bi se reklo – PR kampanja u celovečernjem formatu.

Heroji i izdajnici

Za publiku naviknutu na slojevite likove, psihološku dubinu i moralne dileme, Slavica može delovati plitko ili propagandno. Nema tu sive zone – samo heroji i izdajnici. Ali, u to vreme, to je bila prednost, ne mana. Zemlja je tek izašla iz rata i tražila je jasne priče i uzore.

Film prati priču o mladoj Dalmatinki Slavici koja se pridružuje partizanima tokom Drugog svetskog rata. Kroz njen lik prikazuje se borba naroda protiv okupatora, ali i snažna poruka o ulozi žene u revoluciji – što je bilo izuzetno važno za novoformiranu ideologiju socijalističke Jugoslavije.

Zanimljivo je da je baš žena glavna junakinja prvog partizanskog filma. To govori o pokušaju nove države da promoviše rodnu ravnopravnost, bar ideološki. Ipak, iako je heroina, Slavica nije složeni ženski lik, ona je više simbol nego osoba. Danas bi možda bila feministička ikona, da nije toliko „pravilna“.

Iako danas deluje propagandno i jednostavno, Slavica ima važnu ulogu u istoriji jugoslovenske kinematografije. Predstavlja filmski pokušaj stvaranja nacionalnog identiteta posle rata i ukorenjivanja narativa o herojskoj borbi naroda i partizana.

Slavica je bio prvi film Avala filma, koji će kasnije postati najveći filmski studio u Jugoslaviji. Smatra se prvim „pravim“ partizanskim filmom, koji je postavio model za mnoge filmove koji su usledili. Film je jako ideološki obojen, sa jasno profilisanim pozitivcima (narod, partizani) i negativcima (fašisti, kolaboracionisti). Bio je deo kulturne strategije nove države – film kao sredstvo obrazovanja i propagande.

Ovaj film je doveo je do toga da ime Slavica bude jedno od najpopularnijih u posleratnim godinama.

Na današnji dan prikazana je „Slavica“, prvi jugoslovenski dugometražni film

Izdvajamo nekoliko zanimljivosti „iza scene“ o filmu Slavica. 

Irena Kolesar – junakinja koju je progutao zaborav

Glavnu ulogu Slavice tumačila je Irena Kolesar, tada mlada i nepoznata glumica. Iako je igrala centralnu ulogu u jednom od prvih filmova nove države, nikada nije napravila veliku glumačku karijeru. Posle filma gotovo je nestala iz javnosti, što je zanimljiv kontrast naspram značaja njenog lika.

Snimanje od dva meseca

Slavica je snimana rekordno kratko – dva meseca, a glumci koji su bili u radnom odnosu (poput Irene Kolesar) nisu dobili nikakve honorare, već samo dnevnice. Film je postigao odličan prijam kod publike, dok su kritike stručnih kritičara bile podeljene.

Film sa malim budžetom

Slavica je snimljena sa vrlo skromnim sredstvima, u vreme kada je zemlja još bila razorena ratom. Kamere, kostimi i oprema su često bili improvizovani ili pozajmljeni. Ipak, tadašnja vlast je prepoznala film kao sredstvo stvaranja zajedničkog identiteta i propagande.

Inspirisan stvarnim događajima

Priča o Slavici bazirana je na motivima iz stvarnog partizanskog otpora u Dalmaciji, ali je lik idealizovan – prikazana je kao heroina bez mane, što je bio obrazac koji će kasnije dominirati partizanskim filmovima (slično kao kasnije u Valteru i Bitci na Neretvi).

Prikazivan i u školama

U prvim godinama nakon premijere, Slavica je korišćena kao obrazovno i ideološko sredstvo – prikazivana je u školama, omladinskim domovima, na radnim akcijama, kako bi se mladi učili „pravim vrednostima“.

Baza za dalje partizanske filmove

Za razliku od kasnijih partizanskih filmova koji su imali veće produkcijske budžete i umetničke ambicije (Bitka na Neretvi, Užička republika), Slavica je više dokument trenutka – jednostavan, direktan, i politički jasan. Ali upravo zato važan kao temelj onoga što je kasnije postalo filmski brend Jugoslavije.

Izvor: BIZLife/ G. M.

Foto: Printscreen:Youtube/Film Slavica