Rađanje u adolescenciji – uzrok brojnih teškoća
Rađanje u ranom uzrastu, naročito pre 18. godine, u zdravstvenom smislu predstavlja nepovoljnost koja mladoj majci i detetu može doneti brojne teškoće, rezultati su istraživanja „Rađanje u adolescenciji u Srbiji na prelazu dva veka“.
Podaci objavljeni u „Demografskom pregledu“ govore da od 68.304 bebe rođene u Srbiji 2010. godine 4.109 rodile su majke adolescentnog uzrasta, preciznije između 14 i 19 godina.
Posmatrano sa zdravstvenog i psihološkog aspekta trudnoća i rađanje u periodu nedovršenog fizičkog razvoja i nedozvoljene psihološke i socijalne zrelosti, potrebnih za zdravo materinstvo, nisu poželjni i često su uzrok prevremenog porođaja i niske telesne mase novorođenčeta, kao i češćeg oboljevanja deteta.
Ne manje značajne posledice se odnose na mlade majke koje, neretko, prekidaju školovanje, sužavaju prostor za zapošljavanje i bivaju izložene ekonomskim i problemima u odnosu sa partnerom zbog nedovoljne zrelosti i životnog iskustva.
Problem sagledan iz perspektive evropskih zemlja u poslednje dve decenije karakteriše pad fertiliteta adolescentkinja, a prema brzini njegovog smanjenja Evropa predstavlja veoma heterogeno područje. Istraživanje evropskog prostora ukazuje da procenat na nivou zemalja varira u odnosu na tradiciju, kulturne vrednosti, moralne norme, ekonomsku razvijenost, nacionalnu strukturu, fiskalnu i socijalnu politiku…
Polarizacija među državama je posebno očita ako posmatramo situaciju u bivšim socijalističkim zemljama, gde je i 1990. godine još bilo uobičajeno rano sklapanje brakova i započinjanje rađanja. Izmerena vrednost stope adolescentnog fertiliteta u tom periodu je bila najveća u Evropi i kretala se u rasponu od oko 40 do 70 odsto.
Kako je odmicao period tranzicije društveno-ekonomskog sistema primetan je bio značajan pad rađanja u svim uzrastima, pa i među adolescentima. Interesantan je podatak da je najbrže i najveće snižavanje stope zabeleženo u Sloveniji koja se, čak, uvrstila u društvo Holandije i Švajcarske – zemalja sa najnižom vrednošću.
Adolescentkinje u Srbiji rađaju više nego u EU
Rezultati istraživanja jasno pokazuju da u poslednjih 20 godina adolescentkinje u Srbiji rađaju više nego državljanke tri četvrtine evropskih zemalja.
Snižavanje adolescentnog fertiliteta se u Srbiji ipak se odvija kontinuirano. U prilog takvom trendu govori broj dece koje su rodile adolescentkinje i koji je smanjen za tri petine, a specifična stopa fertiliteta je više nego prepolovljena čime je udeo adolescentnog u ukupnom rađanju smanjen za dve petine.
Statistika kaže da su od ukupno 90.467 dece rođene 1990. godine majke uzrasta između 15 i 19 godina rodile 11.457, dok taj odnos u 2010. iznosi 68.304 prema 4.109 beba, što i dalje ne predstavlja „poželjnu“ tendenciju smanjenja rađanja u mlađim uzrastima. Geografski posmatrano problem je najuočljiviji u području Braničevskog, Topličkog i Jablaničkog okruga, dok je situacija „najbolja“ u velikim gradovima – Beogradu, Novom Sadu, Nišu…
Praksa u Srbiji jasno ukazuje na neophodnost promocije reproduktivnog zdravlja adolescenata u okviru obrazovnog i zdravstvenog sistema, koja obuhvata širenje znanja o reproduktivnom zdravlju i razvijanju veština njegovog čuvanja, unapređenje odnosa među polovima, odgovorno roditeljstvo… Važno je i sprovođenje posebnih programa namenjenih određenim grupama, posebno Romima, kao i što potpuniji obuhvat dece i mladih školovanjem.
Strategija za podsticanje rađanja, koju je Vlada Srbije donela početkom 2008. godine, kao jedan od ciljeva ističe i promociju reproduktivnog zdravlja adolescenata, u demografskom smislu važne populacione grupe, za čije su očuvanje neophodne mere politike na državnom, ali i nivou lokalnih zajednica.
