Projekat Taš Tepeler obeležava pet godina ponovnog ispisivanja ljudske istorije

Duboko u plodnoj ravnici Haran na jugoistoku Turske, skup drevnih nalazišta u potpunosti menja ono što znamo o našim najranijim precima. Projekat Taš Tepeler – koji obuhvata 12 neolitskih iskopavanja širom Šanliurfe – obeležio je svoju petu godišnjicu, otkrivajući 30 izuzetnih novih nalaza koji pružaju do sada neviđene uvide u život pre 12.000 godina.

Među najupadljivijim otkrićima predstavljenim na ovogodišnjem jubileju u Posetilačkom centru Karahantepe nalazi se ljudska skulptura iz Sajburča koja prikazuje preminulu osobu sa zašivenim ustima – jeziv uvid u drevne rituale smrti i simboličke prakse. Iz Gobeklitepea, lokaliteta sa UNESCO liste svetske baštine koji predstavlja centralnu tačku regiona, arheolozi su otkrili ljudsku figuru ugrađenu u zid kao zavetni prinos, pokazujući sofisticirani estetski senzibilitet neolitskih vajara.

Sefertepe je doprineo sopstvenim otkrićima: par ljudskih lica u reljefu isklesanih kombinacijom visokoreljefne i niskoreljefne tehnike, čiji jedinstveni stilovi odudaraju od reljefa pronađenih na drugim lokalitetima Taš Tepeler. Možda najintrigantniji artefakt je dvostrana perla izrađena od crnog serpentinita, probušena kroz sredinu i ukrašena izražajnim ljudskim licima sa obe strane—izvanredan primer neolitskog zanatstva.

Region koji dovodi u pitanje sve što smo mislili da znamo

• Ova naselja otvorila su nove horizonte u svetskoj istoriji – izjavio je Mehmet Nuri Ersoj, ministar kulture i turizma Turske na događaju povodom godišnjice. – Dokazi su ubedljivi: pre 12.000 godina Anadolija je podržavala gusto naseljena mesta različitih razmera, što ukazuje na nivo društvene složenosti za koji se ranije verovalo da je nemoguć u tom dobu.

Ambicije prate značaj. Ministar Ersoj zamišlja da Taš Tepeler postane „neolitska prestonica sveta“ – hrabra tvrdnja koju podržava kontinuirani niz otkrića koja dovode u pitanje ustaljene narative o prelasku čovečanstva sa nomadskog lovačko-sakupljačkog života na stalna naselja.

Dok je Gobeklitepe osvojio globalnu maštu od svog otkrića, Karahantepe predstavlja jednako intrigantnu naučnu zagonetku. Zajedno sa preostalih deset nalazišta – Sajburč, Sefertepe, Harbetsuvan, Čakmaktepe, Jenimahale, Sogut Tarlasi, Mendiktepe, Jogunburč, Gurdžutepe i novouvršteni Ajanlar Hojuk – ova drevna naselja čine konstelaciju ljudskih dostignuća koja zahtevaju preispitivanje neolitskog doba, jednog od najmanje shvaćenih perioda ljudske istorije.

Globalni napor da se sačuva prošlost

Projekat Taš Tepeler prevazilazi samo iskopavanje. On predstavlja masovnu međunarodnu saradnju koja okuplja 36 akademskih institucija – 15 turskih i 21 međunarodnu – i 219 istraživača koji istovremeno rade na svih 12 lokaliteta. Ova do sada neviđena koordinacija omogućava sveobuhvatno razumevanje međusobno povezanih naselja u regionu.

Napori na konzervaciji prate obim otkrića. U okviru projekta Ministarstva kulture i turizma „Nasleđe za budućnost“ završeni su restauratorski radovi na Lavljem objektu i Objektu C u Gobeklitepeu, dok se u Karahantepeu na Objektu AD i u jednoj stambenoj zgradi u Sajburču trenutno izvode arhitektonske restauracije.

Jednako ambiciozan je i razvoj infrastrukture. Novi centar za posetioce u Gobeklitepeu i istraživački centar sa kućom za iskopavanja u Karahantepeu su pred završetkom. Istraživačka ustanova biće opremljena za obradu svih arheometrijskih studija unutar projekta Taš Tepeler, centralizujući naučnu analizu ovih otkrića koja menjaju svet.

Kako projekat ulazi u svoju šestu godinu, svaki pažljivo iskopani artefakt, i svaka precizno dokumentovana struktura nastavlja da osvetljava sofisticirana društva koja su cvetala u ovom regionu hiljadama godina pre piramida, pre Stounhendža, pre same pisane istorije. Lokaliteti Taš Tepeler stoje kao svedočanstvo ljudske ingenioznosti u njenom najranijem cvetanju – i podsećaju nas da je priča o civilizaciji mnogo starija, mnogo složenija i mnogo više  zadivljujuća nego što smo ikada zamišljali.

Blaga Taš Tepelera sijaju širom sveta kroz međunarodne izložbe

Turska aktivno promoviše region Taš Tepeler i njegova izvanredna otkrića široj globalnoj publici kroz niz izložbi.

• Izložba „Gobeklitepe: Enigma svetog mesta“ bila je otvorena šest meseci u Koloseumu u Rimu, od oktobra 2024. do marta 2025. godine, privukavši rekordnih šest miliona posetilaca.
• Turska će otvoriti izložbu „Zajednica koja gradi: Gobeklitepe, Taš Tepeler i život pre 12.000 godina“ u berlinskoj galeriji James-Simon od februara do jula 2026.
• U toku su razgovori sa relevantnim institucijama o organizovanju izložbi na temu Gobeklitepea/Taš Tepelera u istorijskoj galeriji Guildhall Art Gallery u Londonu 2026. godine, kao i u Nacionalnom muzeju u Tokiju u Japanu 2027. godine.

Izvor: BIZLife

Foto: TGA