Narod u kojem brak ne postoji: Žene nasleđuju sve, a muškarci dolaze samo preko noći
U svetu u kojem su gotovo svuda prisutne patrijarhalne strukture i ustaljeni društveni obrasci, postoji zajednica koja već vekovima prkosi pravilima. Na obalama kristalno čistog jezera Lugu, na granici kineskih pokrajina Junnan i Sičuan, živi narod Mosuo – mala, ali izuzetno posebna etnička zajednica. Za razliku od većine poznatih društava, Mosuo su uspeli da očuvaju matrilinearni sistem nasleđivanja, u kojem se loza i imovina prenose preko ženskih linija, kao i jedinstven oblik partnerstva koji u potpunosti zaobilazi instituciju braka.
Njihov svet deluje poput prozora u neko drugo vreme u središtu života nije par, već kuća, žene su naslednice i čuvarice doma, a ljubavni odnosi zasnivaju se na slobodnom izboru i međusobnom poštovanju.
Nasleđe koje se prenosi preko ženskih linija
Narod Mosuo danas broji oko 50.000 pripadnika, a njihova kultura je posebna po matrilinearnom sistemu nasleđivanja, pravoj retkosti u savremenom svetu. U ovoj zajednici loza, imovina i nasledstvo ne prenose se s oca na sina, već s majke na ćerku. Središte života nije pojedinac, već kuća, odnosno velika porodična zajednica u kojoj pod istim krovom živi više generacija jedne ženske loze.
Ključnu ulogu ima najstarija žena u domaćinstvu – čuvarica ognjišta i simbol duhovne i stvarne snage doma. Njena reč ima težinu u svim važnim pitanjima, od upravljanja finansijama i podele poslova do donošenja odluka koje utiču na celu porodicu. Kada dođe vreme za smenu generacija, vlast se prenosi svečanim činom predajom ključa od smočnice. Taj ključ simbolizuje poverenje, autoritet i odgovornost za dobrobit svih članova domaćinstva.
Iako žene imaju ključnu ulogu u nasleđivanju i upravljanju domaćinstvom, društvo Mosuo nije klasičan matrijarhat u političkom smislu. To je uravnotežen sistem u kojem muškarci takođe imaju važnu i jasno definisanu funkciju, učestvuju u radu, ritualima i javnom životu zajednice. Posebno važnu ulogu imaju kao ujaci (braća majki). U tradicionalnom vaspitanju upravo su ujaci, a ne biološki očevi, glavni autoriteti i uzori dečacima, zaduženi za prenos znanja i veština.
Ljubav po sopstvenim pravilima
Jedan od najzanimljivijih aspekata kulture Mosuo jeste poseban oblik partnerstva poznat kao tisese, što se prevodi kao „posetilački brak“. Za razliku od zapadnog modela, u kojem brak podrazumeva zajednički dom, imovinu i zakonske obaveze, veze među Mosuo ljudima zasnivaju se na potpuno drugačijim principima. Kada muškarac i žena odluče da započnu odnos, on noću dolazi u sobu svoje partnerke, tiho, da ne probudi selo a s prvim svitanjem vraća se u svoj dom i svoje svakodnevne obaveze.
Ne postoji zajednički život, preseljenje, podela troškova niti formalno venčanje. Ljubavna veza postoji samo između dvoje ljudi, dok društveni i porodični život ostaju ukorenjeni u sopstvenoj kući.
Foto: Unsplash
Odnosi traju onoliko dugo koliko oba partnera to žele. Kada veza prestane, nema razvoda, sudskih procesa, podele imovine ni borbe oko starateljstva. Prekid je jednostavan i društveno prihvaćen, bez stigme. Ako iz veze proizađu deca, ona ostaju u majčinom domu, gde odrastaju u okruženju proširene porodice. Biološki otac može biti prisutan u odrastanju, ali to zavisi od dogovora i ličnog odnosa, ne od formalne obaveze.
Jezik koji živi kroz priče i pesme
Mosuo narod govori jezikom Na, koji pripada sino-tibetanskoj grupi i obuhvata nekoliko dijalekata. To je jezik koji se prenosi isključivo usmenim putem, bez pisanog oblika, što mu daje bogatstvo izraza, ali ga čini ranjivim na nestanak. U kućama i na seoskim trgovima i dalje se može čuti Na jezik u svakodnevnim razgovorima, pesmama i pričama koje stariji prenose mlađima, kao i vekovima unazad.
Tradicija pod pritiskom modernog doba
Izgradnja puteva, razvoj infrastrukture i rast turizma oko jezera Lugu poslednjih decenija postepeno menjaju tradicionalni način života Mosuo zajednice. Nekada teško dostupna planinska područja danas su povezana s ostatkom Kine, što je donelo nove mogućnosti, ali i brojne izazove. Sve više mladih odlazi u gradove u potrazi za obrazovanjem i poslom, susrećući se sa društvenim normama koje su često u suprotnosti s njihovim običajima.
Turizam je postao važan pokretač lokalne ekonomije, ali i faktor koji utiče na kulturni identitet. Obredi, plesovi i običaji koji su nekada bili intimni i namenjeni samo članovima zajednice danas se često izvode za turiste, gubeći deo svoje autentičnosti.
Pritisak modernog života doveo je i do postepenog prihvatanja klasičnih brakova, posebno među mlađim generacijama koje pokušavaju da spoje tradiciju i savremeni način života. Za neke je to prilika za napredak, dok drugi u tome vide slabljenje sistema tisese, koji je vekovima bio temelj njihove društvene organizacije.
Izvor: BIZLife/K. J.
Foto: Unsplash
