Srbija zahvaljujući Tesli prva počela da proizvodi struju
Srbija je među prvim zemljama u Evropi počela da proizvodi struju, na šta ukazuje i činjenica da u našoj zemlji postoji pet malih hidroelektrana starih više od 100 godina, koje bi trebalo iskoristiti za promociju industrijskog turizma, rečeno je danas prilikom otvaranja izložbe „Putevima Tesle i Stanojevića“.
U Srbiji je samo četiri godine nakon izgradnje prve hidroelektrane na Nijagarinim vodopadima izgrađena prva hidrocentrala na reci Ðetini u Užicu, po principima istaknutog srpskog naučnika Nikole Tesle, istaknuto je na otvaranju izložbe u Zavodu za proučavanje kulturnog razvitka u Beogradu.
Iako je Tesla u Beogradu proveo samo jedan dan, zahvaljujući prijateljstvu sa fizičarem i astronomom Ðorđem Stanojevićem i taj jedan dan bio je ključni trenutak za elektrifikaciju i razvoj Srbij, rekao je direktor Muzeja Nikola Tesla Vladimir Jelenković.
Oduševljen Teslinim izumima i vođen njima, Stanojević je elektrificirao Srbiju i 1903. godine po Teslinim principima izgradio prvu hidrocentralu u Srbiji nazvanu „Pod gradom“ u Užicu, istakao je Jelenković.
On je izrazio očekivanje da će se Muzej Nikola Tesla, kao najposećeniji muzej u Srbiji, naći na potencijalnoj kulturno-turističkoj ruti „Putevima Tesle i Stanojevića“ koja treba da objedini kulturnu i prirodnu baštinu Srbije.
Muzej Nikola Tesla u Beogradu sadrži oko 160.000 originalnih dokumenata, više od 2.000 knjiga i časopisa, istorijsko-tehničkih eksponata, fotografija, originalnih Teslinih tehničkih uređaja i instrumenata.
Predsednik Upravnog odbora Elektroprivrede Srbije Aca Marković kazao je da male hidroelektrane u Srbiji, izgrađene po Teslinim principima, od kojih su njih pet starije od 100 godina, treba da budu dostupne ljudima koji su zainteresovani da ih posete, jer ti lepi objekti ukazuju na istorijski i ekonomski razvoj Srbije.
On je podsetio da je EPS krajem prošle godine izdao monografiju o prvim hidroelektranama u Srbiji među kojima su HE „Pod gradom“, „Gamzigrad“, „Vučje“, „Moravica“, „Sveta Petka“ i druge.
Te stare hidroelektrane koje su u prilično dobrom stanju i danas rade i godišnje proizvode ukupno oko pet miliona kilovat-časova električne energije, kazao je Mrković i najavio njihovu obnovu, kao i izgradnju novih malih hidrocentrala, s obzirom da u Srbiji postoji oko 850 lokacija gde bi one mogle biti izgrađene.
Industrijski arheolog Muzeja nauke i tehnike Rifat Kulenović ukazao je da su stare hidroelektrane u Srbiji pravi „biseri“ evropske baštine, jer nigde u Evropi ne postoje toliko stare hidrocentrale koje su do danas u funkciji i koje su sačuvale autentičan, prvobitni način proizvodnje.
Istraživač Zavoda za proučavanje kulturnog razvitka Maja Todorović ukazala je na značaj afirmacije tih hidroelektrana u svrhu industrijskog turizma, koje bi mogle da se promovišu zajedno sa drugim kulturnim nasleđem, kao što je Šraganska osmica, koja pokazuje kako može biti oplemenjeno zaboravljeno industrijsko nasleđe.
Izložba u Zavodu za proučavanje kulturnog razvitka “Putevima Tesle i Stanojevića” sastoji se iz fotografija i video materijala koji govore o istorijatu starih hidroelektrana u Srbiji, u kojima i danas može videti kako se proizvodila struja pre 100 godina.
Deo postavke dočarava i čuvenu Teslinu posetu Beogradu, njegovo prijateljstvo sa naučnikom Ðorđem Stanojevićem, a svako ko poseti izložbu moći će da pogleda fotografije, filmove o elektranama, prelista publikacije i detaljnije se upozna sa dragocenom industrijskom baštinom Srbije.
Izložbu organizuje Zavod za proučavanje kulturnog razvitka, uz pomoć EPS-a i Muzeja Nikole Tesle i ona će biti otvorena do kraja aprila.
