Hrana nacionalni brend regiona
Roba koja ima zaštićeno geografsko poreklo, prema Lisabonskoj konvenciji ne podeže carinskim barijerama, nema propisanih kvota za njen izvoz na tržište Evropske unije, a na domaćem i inostranom tržištu prodaje se skuplje od proizvoda koji nemaju to obeležje, pa se sve više zemalja odlučuje na takvu zaštitu svojih proizvoda.
Zemlje regiona imaju najviše zaštićenih prehrambenih proizvoda, a povremeno se spore o preotimanju brendova kao što su čvarci, pršuta, ajvar, kobasica i šljivovica, prenose agencije.
Prema rečima direktora Agencije za bezbjednost hrane BiH Sejada Mačkića, u BiH postoji oko 160 prehrambenih proizvoda koji ispunjavaju uslove za zaštitu oznake originalnosti, geografskog porekla ili tradicionalnog ugleda hrane. Procedura zaštite proizvoda traje oko godinu.
„Da bi se dobila jedna od potrebnih oznaka za brendiranje, najpre je potrebno da se proizvođači određenog prehrambenog proizvoda organizuju u udruženje, a zatim da izrade proizvođačku specifikaciju proizvoda i dobiju potvrdu o usklađenosti proizvoda sa proizvođačkom specifikacijom od ovlašćenog sertifikacijskog tela. Posle toga se podnosi zahtev za registraciju Agenciji,“ rekao je Mačkić.
U Srbiji je ta vrsta zaštite proizvoda regulisana posebnim zakonom. Leskovački ajvar, na primer, odavno je proizvod zaštićenog geografskog porekla, odnosno nacionalni brend Srbije, a uskoro bi mogao da dobije i međunarodni sertifikat. Od 39 proizvoda iz Srbije međunarodni sertifikat zaštićenog geografskog porekla ima samo homoljski med. Oznaku geografskog porekla dobili su i goveđa i svinjska užička pršuta, kosovska i metohijska vina, sremski kulen, domaća kobasica i salama, rtanjski čaj, krivovirski i svrljiški kačkavalj, banatski rizling….
Kada je reč o sporovima zbog proizvoda, najnoviji spor između Slovenije i Hrvatske zbog slovenačkog brenda “kranjske kobasice”, imaće diplomatsko finale. Slovenija priprema diplomatsku notu susedima, jer je utvrđeno da najmanje tri hrvatska mesoprerađivača proizvode i pod tim imenom prodaju slovenački geografski zaštićeni brend “kranjsku kobasicu”. Pored kraškog pršuta zaštitu u EU i svetu imaju slovenački brendovi ekstradevičansko maslinovo ulje iz slovenačke Istre, slovenačka poslastica “potica” (makovnjača), pomurska gibanica i ulje koje se proizvodi od semenki bundeve.
Hrvatska ima desetak zaštićenih prehrambenih proizvoda, među kojima su čvarci, slavonski kulen-kulin, drniški i istarski pršut, torkul (maslinovo ulje), cetinski sir i paški baškotin (vrsta dvopeka)…
Privredna komora Crne Gore već nekoliko godina sprovodi program postepenog brendiranja proizvoda te države pod nazivom “Dobro iz Crne Gore”. Ustanovljen je žig istog naziva koji mogu da nose proizvodi domaćih firmi sa najvišim ugledom. Pravo na korišćenje žiga za sada, ima 69 poljoprivrednih proizvoda iz 12 crnogorskih kompanija.
Advokat Valentin Pepeljugovski, koji je bio direktor Agencije za zaštitu industrijskog vlasništva, ističe da je Makedonija naučila lekciju zaštite brendova posle negativnog iskustva sa ajvarom.
„Makedonija nije zaštitila rasu pasa šarplaninac, a međunarodnu oznaku geografskog porekla imaju skopsko pivo, tikveška vina, proizvodi farmaceutske fabrike “Alkaloid” kao što su “bekutan” i “kafetin”, kao i čipsovi fabrike “Vitaminka”,“ naglasio je Pepeljugovski.
